Bir Uluslararası Hukuk Kişisi Olarak İslam İşbirliği Teşkilatı

İslâm İşbirliği Teşkilâtının (İİT) Genel Sekreterliğine Türkiye den Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu nun iki dönem arka arkaya seçilmesinden sonra, Türkiye nin ve Türk kamuoyunun Teşkilâta karşı olan ilgisi arttı. Şüphesiz bu ilgi, Genel Sekreterin bir Türk olmasının yanında, İhsanoğlu nun Teşkilâtın uluslararası alandaki ağırlığının ivme kazanmasına önemli katkılarının bulunmasından da kaynaklanmaktadır. İhsanoğlu nun göreve gelmesinden sonra, Teşkilâtın faaliyetlerine bakıldığında bu durum daha da iyi anlaşılacaktır. İhsanoğlu nun Teşkilâta itibar kazandıran çalışmalarının yanında, Teşkilâtın yeniden yapılanmasında da önemli rol oynadığı bir gerçektir. Bu doğrultuda, Teşkilât Şartı yenilenmiş ve önemli yapısal değişikliklere gidilmiştir.
Biz, çalışmamızda İslâm İşbirliği Teşkilâtını hukuki açıdan inceleyeceğiz. Bilindiği gibi, uluslararası örgütler, devletlerden sonra uluslararası hukukun diğer kişileridir. Devletler gibi geniş egemenlik yetkileri bulunmasa da, kurucu antlaşmalarla tanındığı kadarı ile uluslararası örgütlerin uluslararası hukuk açısından etki doğuran işlevleri söz konusudur. Bu çerçevede Türkiye nin faal rol oynadığı İslâm İşbirliği Teşkilâtının uluslararası hukuk kişiliğini, yapısını, insan hakları gibi alanlardaki faaliyetlerini incelemenin, konu ile ilgilenenler açısından katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Ancak, vurgulamak gerekir ki, çalışmamız temelde hukuki bir çalışmadır. Dolayısıyla, Teşkilâtın uluslararası sistem içindeki konumu ve siyasi faaliyetleri, gerekmediği sürece incelememiz dışında tutulmuştur.
Çalışmamızda, öncelikle Teşkilâtın kuruluş süreci, niteliği, uluslararası hukuk kişiliği, amaç ve ilkeleri incelenmiştir. Daha sonra, Teşkilâta üyelik, gözlemci üyelik, üyeliğin sona ermesi ve Türkiye nin Teşkilâta üyelik sorunu değerlendirilmiştir. Zira daha önceleri Teşkilât Şartını imzalamadığı için, Türkiye nin üyeliği öğretide tartışma konusu olmuştur. Bunun dışında, çalışmamızda Teşkilâtın kurumsal yapısı çerçevesinde ise, ana organlar, alt organlar, uzmanlık kuruluşları ve ilgili kuruluşlar ele alınmıştır. Teşkilâtın mali yapısı, ayrıcalık ve bağışıklıklar ele alınan diğer konulardır.
Teşkilât çerçevesinde kabul edilen insan haklarına ilişkin çeşitli belgeler çalışmamızın ayrı bir bölümünü oluşturmaktadır. Teşkilât çok farklı alanlarda faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte Teşkilât, ayrı bir bölüm olarak ele aldığımız ekonomik alandaki faaliyetleri çerçevesinde çeşitli çok taraflı antlaşmaların ortaya çıkmasına öncülük etmiştir. Ayrıca, Türkiye yi ilgilendirmesi açısından da Teşkilâtın bazı uluslararası sorunlara yaklaşımı ve Teşkilât ile Türkiye arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi elzem olmuştur.