Cezayir Hatırâtı

Burada ilk önce görmek istediğim şey ne odlu sanırsınız? İlk işim eskilerin eserlerini aramak oldu. Frenk istilacıları bu eserleri yıkmışlar, yakmışlar, pek az bir kısmını bırakmışlar. Zamanla onu da imha edecekler. Hatta ben burada iken eski surlardan kalan bazı kemerleri yıkarak azametli buhranlar geçirmiş büyük büyük taşlarını kesiyorlardı. Onları apartman inşasında kullanıyorlarmış. Menkul veya gayr-ı menkul nerede bir eski eser görsem müşadesiyle ruhum zevk duyuyordu. Eski eserlere saygı duymanın, kıyme bilirliğin seçkin özelliklerinden olduğuna, eskileri ululamanın her asıl olursa olsun çağdaş insanları aldatma sonucunu çıkarmanın bir hata olduğunu kabul ediyorum. Bir Türkler öyle şanlı, azametli bir geçmişe sahibiz ki onların eserlerini gereken biçimde araştırmak ve mümkün olduğu kadar eserleri izlemek şu son zamanlarda düştüğümüz aşağılanmadan kurtulmak için ruhumuza gayret hissi verebiliyor. Eskilerin gösterdiği bunca faaliyet ve metanet hakkında düşünceye dalmak, uyuşmuş kalmış olan millî hislerimizde bir kıvılcım meydana getirir.