El-Câhızın Hadis-Sünnet Anlayışı

İslam düşüncesinin en önemli ekollerinden birisi olan Mutezilenin sünnet ve hadis münkiri olduğu sıkça tekrarlanan bir kanaattir. Fakat son dönemlerde bizzat Mutezileye ait kaynak eserlere başvurularak yapılan araştırmalarda bu ezberi bozacak nitelikte sonuçlara ulaşılmaktadır. Şüphesiz böylesi bir yöntemle elde edilen tespitlerin daha doğru ve daha isabetli olacağı kanaatindeyiz. Bu bağlamda hadisleri alaya almakla ve zındıklıkla itham edilen Mutezilî âlim el-Câhızın ideolojik kamplaşmaların yoğun bir şekilde yaşandığı hicrî III. asırda kaleme aldığı eserleri büyük birer kültür hazineleridir. el-Câhızın hadis-sünnet konusundaki görüşlerini doğruya en yakın bir şekilde tespit edebilmek ancak onun bu eşsiz mirasına başvurmakla mümkündür. İşte elinizdeki şu kitap, bu yöntemle el-Câhızın hadis-sünnet hakkındaki fikirlerini tespit etmeye çalışmaktadır.

Klasik İslam literatüründe söylenilenlerin aksine el-Câhız, eserlerinde birçok hadis kullanmaktadır. Hz. Peygamberin hadisleri ve sahabe hakkında söylediği edebî ifadeler takdire şayandır. Bir kültür âlimi olarak el-Câhızın hadislerin nasıl anlaşılması gerektiği hususunda yaptığı yorumlar, hadis ilmi açısından mahrum kalınamayacak kadar değerli fikirler içermektedir. Eski kültürlere ait mistik bilgiler ve haberler hakkında yaptığı tenkitler ise hadis âlimlerinin eleştirilerine konu olmuştur.