Eski Vakıflar Hukuku ve İdaresi

Vakıf insan ve diğer canlılara devamlı ve sürdürülebilir hayır ve iyilik yapmanın en güzel yollarından biridir. Bunun için bir ekonomik değerin vakfın gerçekleştirmeyi düşündüğü gayeye temlik ve çeşitli devir tasarruflarından korunaklı olarak sürekli tahsis edilmesi gerekir. İslam ve Türk hukuk tarihi boyunca Hz. Peygamber'den (s.a.) itibaren İslam toplumlarında giderek etkisi artan bir şekilde başta ekonomik ve sosyal olmak üzere birçok alanda hassasiyetle uygulanmış ve İslam medeniyetinin önemli yapıtaşlarından olmuştur. Bu sosyal realite başlangıçtan itibaren hukukun ilgi alanına girmiş ve ilk dönem klasik İslam Hukuku kitapları ve sonrasında monografilerle birlikte geniş bir literatür meydana gelmiştir.

Bu çalışma temelde beş bölümden müteşekkildir. 1 ve 2. Bölümlerde eski vakıf hukukumuzun temel kavramsal konuları ve tarihi süreçle başlanarak, çeşitli vakıf türleri bakımından konu ele alınmış ve sonrasında vakıf yönetimine odaklanılmıştır. Bir vakfın kurulması kadar onun gayesine uygun olarak ve nesiller boyu sürmesini de hedefleyerek, vakfedenin arzusuna uygun bir surette yönetilmesi gerekir. 3. Bölümde bu yönetimin nasıl ve şekilde olması gerektiği konusu, eski vakıflar hukuku alanındaki Kadri Paşa, Ömer Hilmi ve Ali Haydar Efendinin üç temel eserinin, yönetimi düzenleyen kısımları çerçevesinde ele alınmıştır. Vakıfların toplumdaki artan etkileri dolayısıyla zaman içerisinde önemli oranda kurumsallaşmış, yönetilmeleri ve de denetlenmeleri devletlerin üzerinde durdukları konulardan olmuştur. Bu maksatla tarihi süreç içerisinde çeşitli teşkilatlar oluşturulmuştur. Diğer bölümlerde de bu üç temel eserden bigane kalınmayarak, yer yer temas edilmiştir. 4. Bölümde bunlardan Osmanlının son dönemindeki Evkaf-ı Hümayun Nezareti üzerinde durulmuştur. Nihayet son bölümde ise, Cumhuriyetin hemen öncesinden başlayarak konu günümüze getirilmeye çalışılmıştır.