İslam'ın Rusya'daki Ayak İzi: Sultan Galiyev

Sebîlürreşad Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Fatih Bayhan ile Sebilürreşad Dergisi Yayın Koordinatörü Mehmet Poyraz'ın ortak çalışmasıyla bir buçuk yılda hazırlanan bu çalışmada, Sultan Galiyev'in hayat öyküsüne dair bilinmeyenlerin ele alınmış, onun Rusya Müslümanlarına dair hayali ve gayreti hiç işlenmediği biçimiyle tetkik edilmiştir. Yakın tarihimizin iki önemli ismi; Enver Paşa ile Mustafa Kemal'in, Sultan Galiyev'in Rusya'da yürüttüğü Müslüman halkların birleştirilmesi çalışmasından haberdar oldukları ortaya çıkıyor.

***
Yüzyıllar süren Rus İmparatorluğu'nun çöküşü 1917'nin ilk günlerine rastlar. İmparatorluğu yöneten Çar II. Nikola aynı yılın Mart ayında tahttan indirilir. Bu süreç Şubat Devrimi olarak bilinir. Yine 1917 yılının sonlarına doğru, Sovyetler Birliği'nin kurucularından Lenin'in "Tarihin hızlandırılmış hâli" olarak tarif ettiği "Ekim Devrimi" sürecine girilir. Lenin ülkedeki bütün halklara "Kendi kaderlerini belirleme hakkı" çağrısında bulunur. Çoğu Müslüman olan bu halklar Lenin'in çağrısına inanır ve yeni rejim Bolşevizm etrafında toplanmaya başlar.

Rusya'da, 1918'in Ocak ve Şubat aylarında Müslümanların iki lideri, ülkenin geleceği hakkında söz sahibi olur. Bu isimler Molla Nur Vahidov ve Sultan Galiyev'dir. İç savaş esnasında Vahidov, Çarlık yanlısı güçler tarafından idam edilir. Bölge Müslümanlarının kaderi Sultan Galiyev'in ellerindedir. Marksizmi İslamlaştırır. Milli ve yerli düşünceye sahiptir. Bunu da İslam'ın Marksist haliyle açıklar.

Rus Bolşevikler tarafından kendilerine vaat edilen bağımsız İslâm ülkesini Moskova'dan isteyen Sultan Galiyev, büyük mücadeleler verecektir. Ancak onun hayatı da Stalin'in emriyle kurşuna dizilerek idam edilerek son bulacaktır. Mezarı dahi halen bilinmiyor. Galiyev'in suçu; "Pantürkist ve Panislamist" fikirlere sahip olmasıdır ve bu fikirler etrafında Müslüman halkları örgütlüyor olmasıdır.

Galiyev üzerine giydirilen ideolojik gömlekleriyle de incelemeye değer bir isimdir:
Komünist mi?
Marksist mi?
Panislamist mi?
Pantürkist mi?
Galiyev hakkında son yıllarda da kitaplar ve makaleler yazılır. Konuları ve içeriklerin çoğu birbirine yakındır. Sultan Galiyev hakkında uzun yıllar önce Sebîlürreşad'da çıkan yazılardansa kimse bahsetmez.

Yakın tarihimizin bu önemli karakterinin gizemli hayatı ve ideolojik duruşu hakkında ilk kez okuyacağınız bilgilerle hazırlanan bu kitap, Galiyev'e yeni bir ideolojik gömlek giydirmek amacıyla değil, Galiyev'in giydiği gömleğin tarifinden ibarettir.