Manas Destanı'ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme

Köklü bir destancılık geleneğinin ürünü olan ve seksenden fazla varyantıyla dünyanın üç büyük destanı arasında anılan Manas Destanı, hacmine paralel olarak zengin bir tip kategorisini de bünyesinda barındırmaktadır. Bu çalışmada Manas Destanı'ndaki tipler çeşitli açılardan incelenmiş, destanda yer alan bu tipler olay örgüsü içerisinde üstlendikleri işlevler göz önünde bulundurularak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma yapılırken öncelikle merkeze Manas alınarak onun epik biyografisi etrafındaki birincil tipler (aile, danışmanlar, kırk yiğit, baş düşmanlar) ile ikincil tipler işlevlerine ve temsil ettikleri değerlere göre incelenmiştir.

İdeal, inanç, gelenek, ritüel ve değerler gibi olgular, icracılar tarafından folklorun kendine özgü yasaları dahilinde, merkezi kahraman aracılığıyla aktarılır. Merkezi kahraman ve diğer kahramanlar; destanların olay örgüsü içerisinde, toplumsal değerleri ve karşı değerleri temsil etme gibi birçok boyutu olan işlevlerle donatılmıştır. Özellikle sözlü kültür döneminde kültürel belleğin aktarımında etkin bir işleve sahip destan türünün önemli örneklerinden biri olan Manas Destanı bu bağlamda çözümlenerek bir incelemeye tabi tutulmuştur.