Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî

Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, ilmî kişiliği, fikirleri, ahlâkı, zühd ve takvâsıyla çağını ve coğrafyasını derinden etkileyen mutasavvıf bir âlimdir. İslâmî ilimlerin hemen her alanında eser vermesi ve bir tasavvufî cereyana önderlik etmesinden dolayı Mevlâna Hâlid, XIX. asrın müceddidii sayılmıştır. Öncülük ettiği Hâlidî hareket, sadece doğduğu bölgede değil, halifeleri vasıtasıyla, yarım asır gibi kısa bir zamanda İran, Kuzey Irak (Cezire), Mısır, Anadolu, Balkanlar, Kırım, Kafkasya ve Uzakdoğuya kadar geniş bir coğrafyada yayılmıştır.
Hâlid-i Bağdadînin Müceddidiyye, Kâdiriye, Sühreverdiyye, Kübreviyye ve Çeştiyye tarîkatlarının tümü için birden icâzet ve irşat yetkisine sahip olması, tarîkatlar arasındaki rekabeti önleyerek mükemmel bir tarîkat disiplini sağlamasına sebep olmuştur. Aynı zamanda ilmi, hakikati ve şerîatı önceleyerek keşf ve kerâmeti irşâd faaliyetlerinin bir parçası olarak görmeyen, bu bağlamda bir istikâmet bin kerâmetten evlâdır düsturunca Mevlânâ Hâlid, sahip olduğu ilmî-tasavvufî anlayışı sayesinde Celâleddîn er-Rûmîden sonra İslâm dünyasında kendisine Mevlâna payesi verilen ikinci âlim olmuştur.
Osmanlı düşünce tarihi üzerinde de oldukça önemli bir yere sahip olan ve Anadoluda fikirleri geniş kitleler nezdinde hüsn-ü kabul gören Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdînin tasavvufî görüşleri yaygın olarak bilinmesine rağmen, onun itikadî ve kelâmî meselelere dair görüşleri yeterince bilinmemektedir. Bu çalışmada Hâlid-i Bağdâdînin hayatı, ilmî şahsiyeti, tasavvufî düşünceleri yanında çok az bilinen itikadî ve kelâmî görüşleri ile İslâm düşüncesine katkıları ele alınmaktadır.