Milletlerarası Özel Hukuk

BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ

"Milletlerarası Özel Hukuk" isimli eserimizin dördüncü basısı ve bu basıya

dayalı tıpkı basım, 2015 yılı içerisinde gerçekleştirilmiştir. Eserin dördüncü

basısı bir yıl içerisinde tükenmiştir. Bu durum, eserimizin hukuk fakültesi

öğrencilerinin ve tatbikatçıların yoğun ilgisine mazhar olduğunu ortaya

koymaktadır. Kuşkusuz, eserin yoğun ilgiye mazhar olması, belirsizliklerle

dolu, karmaşık milletlerarası özel hukuk tatbikatının -yüzlerce içtihat yolu ile-

esere taşınmış olması ile açıklanabilir.

Kitabın beşinci basısına, önceki basının tarihi olan 23 Ekim 2015

tarihinden bu yana pozitif hukukumuzda ve hususen Milletlerarası Özel Hukuk

alanında ortaya çıkan mahkeme içtihatları, doktrindeki yeni görüş ve

anlayışlar, taraf olduğumuz ikili ve çok taraflı anlaşmalar ile mevzuatta

meydana gelen değişiklik ve ilâveler işlenmiştir. Mesela; Türkiye, "Velayet

Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki,

Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli La Haye

Sözleşmesi"ni onaylamış ve Sözleşme 22.05.2016 tarihli Resmi Gazete'de

yayımlanmıştır. Yine, Türkiye, "Çocuk Nafakası ve Diğer Nafaka Türlerinin

Uluslararası Tahsiline İlişkin 2007 Tarihli La Haye Sözleşmesi"ni onaylamıştır.

Sözleşme, Resmi Gazete'nin 22.05.2016 tarihli nüshasında yayımlanmıştır.

Belirtilen çok taraflı anlaşmalar, beşinci basıya işlenmiştir. Aynı şekilde,

eserimizin beşinci basısında, başlıca Türk kurumsal tahkim mahkemeleri

olarak "İstanbul Tahkim Merkezi" ve "İstanbul Ticaret Odası Tahkim

Mahkemesi" hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Kitabın beşinci basıya hazırlanmasında Anabilim Dalımız öğretim

üyelerinden ve aynı zamanda kitabın yazarı olan Doç. Dr. Emre ESEN ile

Yard. Doç. Dr. İnci ATAMAN-FİGANMEŞE büyük gayret göstermişlerdir. Yine,

Anabilim Dalımız mensuplarından araştırma görevlileri Dr. Zeynep

NALÇACIOĞLU-ERDEN, Dr. Ayşe Yasemin AYDOĞMUŞ, Cemre TÜYSÜZ,

İlyas ARSLAN, Rumeysa PARTALCI ve Melis AVŞAR'ın, yeni basının yayına

hazırlanmasında büyük yardımları olmuştur. Kendilerine teşekkürlerimi

sunuyorum.

Kitabın beşinci basısı da VEDAT KİTAPÇILIK tarafından

gerçekleştirilmiştir. Bu vesile ile Vedat Kitapçılık Ltd. Şirketinin sahibi Sayın

Vedat CARBAŞ'a, hususen kitabın dizgi ve baskısını yaparak yayına

hazırlayan Sayın Berrin DOĞRUL'a derin teşekkürlerimi sunarım.

1 Kasım 2016 / Levent-Beşiktaş- İstanbul

Prof. Dr. Cemal ŞANLI

İÇİNDEKİLER

BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ III

BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ V

KISALTMA CETVELİ XXV

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN

GENEL ESASLARI

I. "MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK"

KAVRAMI ve İÇERİĞİ 5

A- GENEL OLARAK 5

B- MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK ALANINI TANZİM

EDEN MADDÎ HUKUK KURALLARI 6

1) Maddî Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları 6

2) Doğrudan Uygulanan Kurallar 7

3) Milletlerarası Ticarî Örf-Âdet ve Teamül

(Milletlerarası Ticaret Hukuku - Lex Mercatoria) 11

4) Milletlerarası Sözleşmeler 15

C- MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK İLİŞKİLERİNE

UYGULANACAK MADDÎ HUKUKU GÖSTEREN

KURALLAR 20

1) Genel Olarak 20

2) Milletlerarası Özel Hukukun Hakkaniyet

Anlayışı ve Gözettiği Menfaatler 24

3) Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Unsurları:

Bağlama Konusu - Bağlama Noktası 27

a) Genel Olarak 27

b) Milletlerarası Özel Hukuk Alanında

Kullanılan Başlıca Bağlama Noktaları 29

(i) Vatandaşlık (Nationality) 29

(ii) İkametgâh (Yerleşim Yeri ? Domicile/

Residence) 32

(iii) Mutad Mesken (Habitual Residence) 34

(iv) Sair Bağlama Noktaları 41

c) Bağlama Noktalarının Vasıflandırılması 43

d) Bağlama Noktalarının Değiştirilmesinden

Kaynaklanan Meseleler: Statü Değişikliği

(Conflit Mobile) 44

II. METODOLOJİK OLARAK KANUNLAR İHTİLÂFI

KURALLARININ İŞLEYİŞİ ve BU İŞLEYİŞ ESNASINDA

ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR 47

A- VASIFLANDIRMA (CLASSIFICATION) 47

B- ATIF (RENVOI) 50

C- YABANCI HUKUKUN TATBİKİ 57

D- KAMU DÜZENİ (PUBLIC POLICY) 71

E- ÖNSORUN (PRELIMINARY QUESTION) 89

İKİNCİ BÖLÜM

KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI

I. GENEL KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI 97

A- HUKUKÎ İŞLEMLERİN ŞEKLİ 97

1) Genel Olarak 97

2) Hukukî İşlemlerin Şekline İlişkin Genel Kanunlar

İhtilâfı Kuralı 97

3) Hukukî İşlemlerin Şekline İlişkin Özel Kanunlar

İhtilâfı Kuralları 98

B- ZAMANAŞIMI 99

II. ÖZEL KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI 105

A- ŞAHSIN HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR

İHTİLÂFI KURALLARI 105

1) Ehliyet 105

a) Gerçek Kişiler 106

(i) Kural 106

(ii) Kuralın Uygulanma Alanı 106

(aa) Hak Ehliyeti 106

(bb) Fiil Ehliyeti 108

(iii) İşlem Güvenliği Prensibi 110

(iv) Statü Değişikliklerinin Etkisi 111

b) Tüzel Kişiler 112

2) Gerçek Kişilerin Ad ve Soyadları 115

3) Cinsiyet Değişikliği 118

B- AİLE HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR

İHTİLÂFI KURALLARI 118

1) Nişanlanma 118

a) Genel Olarak 118

b) Nişanlanma Ehliyeti ve Şartları 119

c) Nişanlanmanın Şekli 119

d) Nişanlanmanın Hüküm ve Sonuçları 120

2) Evlenme 121

a) Genel Olarak 121

b) Evlenme Ehliyeti ve Şartları 121

c) Evlenmenin Şekli 125

d) Evliliğin Hüküm ve Sonuçları 127

e) Evlilik Mal Rejimleri 128

3) Boşanma 130

4) Soybağı (Nesep) 135

a) Genel Olarak 135

b) Soybağının Kurulması Bakımından

Yetkili Hukuk 136

(i) Soybağının Kurulmasına İlişkin

MÖHUK Düzenlemesi 136

(aa) Kural 136

(bb) Kuralın Özellikleri 137

(cc) Kuralın Uygulanma Alanı 140

(ii) Soybağının Kurulmasına İlişkin

Milletlerarası Sözleşmeler 142

(aa) Evlilik Dışında Doğan Çocukların Tanınmalarını

Kabule Yetkili Makamların Yetkilerinin

Genişletilmesi Hakkında Kişi Halleri

Komisyonu (CIEC) Sözleşmesi 142

(bb) Evlilik Dışı Çocukların Ana Bakımından

Soybağının Tesisi Hakkında Kişi Halleri

Komisyonu (CIEC) Sözleşmesi 143

(cc) Evlenme ile Nesep Düzeltilmesi

Hakkında Kişi Halleri Komisyonu

(CIEC) Sözleşmesi 144

c) Soybağının İptali Bakımından Yetkili Hukuk 146

d) Soybağının Hükümlerine Uygulanacak Hukuk 147

(i) Soybağının Hükümlerine İlişkin

MÖHUK Düzenlemesi 147

(aa) Kural 147

(bb) Kuralın Uygulanma Alanı 148

(ii) Soybağının Hükümlerine İlişkin

Milletlerarası Sözleşmeler 149

(aa)