Palyatif Bakımın Temelleri

Dünya nüfusunun yaşlanmasıyla birlikte kronik kritik hastalıkların her geçen gün
artması palyatif bakım ihtiyacını da artırmaktadır. Her yıl % 78'i düşük ve orta gelirli
ülkelerde olmak üzere palyatif bakım ihtiyacı olan 20 milyon hastadan sadece 14
milyonunun palyatif bakım hizmeti aldığı tahmin edilmektedir. Ağrı kesici ilaçlara ve
diğer temel ilaçlara erişimin zorluğu, palyatif bakım konusunda eğitilmiş sağlık
profesyonellerinin olmaması, ulusal sağlık politikalarının yetersizliği, finansman
eksikliği gibi birçok nedenlere bağlı olarak palyatif bakım erişiminde sorunlar
yaşanmaktadır. Palyatif bakım hizmetlerine erişimde yaşanan sıkıntılar dünya çapında
büyük bir sorundur ve ne yazık ki hala pek çok ülkede palyatif bakım gelişmemiştir.
Kuzey Amerika, Avrupa ve Avustralya dışındaki ülkelerin çoğunda kaliteli palyatif
bakım erişimi çok azdır. Tüm bu olumsuzluklara rağmen palyatif bakım hizmetlerinin
geliştirilmesi için çalışmalar devam etmektedir.
Palyatif bakım'ın 1980'li yıllarda, sadece kanser hastaları için geçerli olduğu algısı
varken, son yıllarda kanser dışında HIV / AIDS, konjestif kalp yetmezliği,
serebrovasküler hastalık, nörodejeneratif bozukluklar, kronik solunum yolu hastalıkları,
ilaca dirençli tüberküloz, demans ve parkinson gibi geriatrik hastalıklarda da gerekli
olduğu farkındalığı artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1986 yılında yapılan
ilk palyatif bakım tanımından günümüze kadar tanım yenilenmiş olup, 2015 yılında
Hawley tarafından '21. Yüzyıl Palyatif Bakım Papyon Modeli' tanımlaması yapılmıştır.
İki üçgenden oluşan bu modelde ilk üçgen hastalık yönetimini, ikinci üçgen ise palyatif
bakım göstermektedir. Hastalık süreci ilerledikçe kemoterapi, radyoterapi, cerrahi tedavi
gibi küratif tedaviler azalırken palyatif bakım uygulamaları ve semptomatik tedaviler
giderek artmaktadır. Bu modelde sadece ölüm değil hayatta kalma olasılığının ve
rehabilitasyon sürecinin de palyatif bakım modeline dahil edilmesiyle ölümcül olsun ya
da olmasın, ciddi bir hastalık tanısı alan hastanın palyatif bakım sürecini kabullenmesini
kolaylaştırdığı düşünülmektedir. Ancak burada vurgulanmak istenen yaşam süresinin
uzatılması ve hayatta kalma desteğinin sağlanması gerektiği anlamına gelmemektedir.
Bununla birlikte, günümüzde palyatif bakım hasta odaklı bakımın bir bileşeni olarak
yoğun bakım, acil servis, toplum temelli bakım hizmetleri, evde bakım gibi sağlığın tüm
alanlarında uygulama alanı bulmuştur.
Ülkemizde, son yıllarda palyatif bakım alanında oldukça fazla yol kat edilmiş olsa da
hala yeterli değildir. Bu nedenle sosyokültürel yapımıza uygun, sağlık sistemimizle
entegre palyatif bakım modellerinin planlaması ve uygulamaya geçirilmesi
gerekmektedir. Ayrıca gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de başta hekimler
olmak üzere tüm sağlık profesyonellerinin, ihtiyacı olan hastalara palyatif bakım
uygulanması için yetkili olmalarının önemli olduğunu ve eğitim programlarına palyatif
bakımın dahil edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Palyatif Bakımın Temelleri Kitabının
amacı, palyatif bakım gerektiren hastalara bakım sağlayan sağlık profesyonellerine
kanserin yanı sıra kronik hastalıklarda palyatif bakım, semptom yönetimi, beslenme,
yara bakımı, tamamlayıcı tedaviler ve iletişim konularında güncel, pratik ve özlü bilgiler
sunmaktır. Kitabımızda yer alan yoğun bakım ve acil serviste palyatif bakım
uygulaması, ev temelli palyatif bakım, travma ve palyatif bakım bölümleriyle palyatif
bakım'ın tüm sağlık sistemleriyle entegre edilmesinin önemini vurgulamak ve palyatif
bakım'a mümkün olduğunca geniş bir bakış açısıyla yaklaşmak istedik.