Sosyal Güvenlik Rehberi

Sosyal güvenlik, klasik tabirle beşikten mezara kadar insan hayatının gündeminde olan bir müessesedir. Gerçekten de doğum yardımlarıyla başlayan süreç, cenaze yardımlarına kadar devam eder. Sadece çalışanların değil, ev hanımı, işsiz, öğrenci, emekli ve kısacası 72 milyonun ortak paydasıdır. Bununla beraber hayatımızın tamamına yayılan sosyal güvenlik, en az bilinen ve yine en az uzman yetiştirdiğimiz alanlardan birisidir. Esasında bu alanda yazılmış hatırı sayılır sayıda kaynak kitap mevcuttur. Fakat bu kitapların neredeyse tamamına yakını, muhasebeci, mali müşavir, personel ve insan kaynakları yöneticileri gibi konuya mesleki ilgi duyan çevrelere hitap etmektedir. Sınırlı sayıdaki diğer bir kısmı da konuya teorik açıdan yaklaşmaktadır. Şüphesiz bu yönüyle de söz konusu eserler çok ciddi bir emek ürünü olup çok önemli birer boşluğu doldurmaktadır. Ne var ki mevzuat diline ve teknik terimlere yabancı olan ortalama vatandaşın da temel sosyal güvenlik haklarını öğrenmeye ihtiyacı vardır.
Gerçekten de sosyal güvenliğin terminolojisine aşina olmayan milyonlarca insanımız, bu alanda nelerin olup bittiğini, kendi çalışma hayatında ve emeklilik planlarında nelere dikkat etmesi gerektiğini merak ediyor. Bu merak, yakın zamanda Türk sosyal güvenlik tarihinin en büyük reformunun yapılmasıyla birlikte zirve noktaya ulaşmıştır dersek abartmış olmayız. SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı gibi devasa kurumların tarihe karışarak yepyeni bir kurumun (Sosyal Güvenlik Kurumu) ortaya çıkmış olması, pek çok konuda köklü değişikliklere gidilmesi, Genel Sağlık Sigortası gibi çok büyük bir projenin hayata geçirilmiş olması, işin uzmanlarını dahi takip ve idrakte aciz bırakmıştır. İşte bu çalışma, geniş halk kitlelerindeki sosyal güvenlik merakını gidermeye ve işçi, işveren, esnaf, memur, çiftçi, isteğe bağlı sigortalı, emekli, öğrenci ve daha sayamadığımız bütün sosyal kesimler için başucu kitabı olmaya namzet olarak hazırlanmıştır. Elinizdeki çalışmada bu ihtiyacı karşılamak üzere şu hususlara dikkat edilmiştir;
-Elden geldiğince mevzuat metinlerine yer verilmeksizin, konular günlük konuşma diliyle aktarılmaya çalışılmıştır.
-Sosyal güvenlikle ilgili kavramlar kullanılırken, mevzuattaki teknik tabirleri yerine halk tarafından bilinen kavramlara yer verilmiştir. Örneğin ölüm aylığı yerine dul ve yetim aylığı, emzirme ödeneği yerine süt parası, yaşlılık aylığı yerine emekli aylığı, itibari hizmet süresi yerine yıpranma payı gibi kavramlar tercih edilmiştir.
-BUGÜN Gazetesindeki köşemize yaklaşık iki buçuk yıldır okurlarımız tarafından gönderilen ve çeşitli TV programlarında bize yöneltilen soru ve sorunlar, sosyal güvenlik konusunda halkın gündemini ve sorun alanlarını tespit etmede bize büyük katkı sağlamıştır. Dolayısıyla çalışmamızın bölümlerini ve her bir bölümün kapsamını belirlemede, halkın sosyal güvenlik gündemi etkili olmuştur.
Toplam altı bölümden oluşan çalışmamızın Birinci Bölümünde sosyal güvenlik reformunun hayatımızda neleri değiştirdiğine değinilmiştir. İkinci Bölümünde çalışanlar için en fazla merak edilen konulardan birisi olan emeklilik tarihi hesaplamalarına yer verilmiş ve her bir statü ayrı bir başlık altında incelenmiştir. Üçüncü Bölümde yine çalışanlar için en fazla merak konusu olan -Ne kadar emekli aylığı alacağım?- sorusuna SSKlı ve Bağ-Kur lu çalışanlar için örnek hesaplamalarla cevap verilmiştir. Dördüncü Bölümde Türkiye için henüz çok yeni olan Genel Sağlık Sigortası, vatandaş merkezli olarak anlatılmıştır. Beşinci Bölümde doğumdan ölüme kadar, insan hayatındaki muhtemel sosyal güvenlik iş ve işlemlerine yer verilmiştir. Takip eden Altıncı Bölümde sırasıyla engelliler, emekliler, yurtdışındaki Türk vatandaşları (gurbetçiler), işsizler, sporcular ve doğum borçlanması yapmak isteyen bayanlar için özel rehberlere yer verilmiştir. İlk defa tarafımızca kaleme alınan söz konusu rehberlerde, istisnai sosyal güvenlik uygulamalarına konu olan bu kesimler için derli toplu bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca her bir bölümün sonuna, o bölümdeki konularla ilgili gerçek soru ve cevaplara yer verilmiştir. Söz konusu sorular, gazete köşemize yöneltilmiş olup, ilgililerin rızası alınmadığından isimlere yer verilmemiştir.
Nihayet bölüm sonlarında, çalışma hayatı ve sosyal güvenlikle ilgili yaşanmış Fıkra Gibi olaylara, yargı kararlarına, işyeri isimlerine ve benzeri mizahi konulara yer verilerek, bir tebessümle de olsa kitabın monotonluğu kırılmaya çalışılmıştır.
Diğer taraftan kamuoyunda Torba Kanun olarak bilinen 25 Şubat 2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun ile çalışma hayatı ve sosyal güvenliğe dair pek çok düzenleme yapılmıştır. Kitabımızın ilgili bölümleri kaleme alınırken, söz konusu Kanunla getirilen değişiklikler ve yenilikler de irdelenmiştir. Toplumun hemen her kesimini ilgilendiren hükümler içeren 6111 sayılı Kanun, sosyal güvenlik reformundan sonra son yılların en kapsamlı düzenlemesi niteliğindedir. Çalışmamız, bu kapsamlı düzenlemelerle hayatımızda nelerin değişeceği sorusuna da cevap vermektedir.
Kitabın basıma hazırlanmasında ve okurlarımızla buluşmasında gösterdikleri özverili gayretlerinden dolayı bütün Adalet Yayınevi ailesine teşekkür ediyorum.