Sultan II. Abdülhamid Devri Harita ve Planlarında İstanbul

Toprak üzerinde işleme ve düzenleme çalışmaları harita ve haritacılığın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Haritalar, tarihin her dönemi için son derece önem taşıyan görsel malzemelerdir. Haritalar uygarlığın gelişmesi ve ilerlemesine katkıda bulunan unsurlardandır. Bu sebeple yapıldıkları ilk günden bugüne kadar önemini korumuşlardır.

XV. ve XVI. asırlar Osmanlının zirve dönemleridir. Bu dönemde yöneticiler siyasî, askerî, idarî ve kültürel yenilikleri izlemiş, müspet ilimlere önem vermişlerdir. Bu ilimler arasında haritacılığın önemli bir yeri vardır.

Sultan II. Abdülhamid Devri Harita ve Planlarında İstanbul adlı kitapta, Sultan II. Abdülhamid Hanın emriyle hazırlanmış olan harita ve planlar bulunmaktadır. Bunların yanı sıra eser, XIX. yüzyılın başlarından itibaren İstanbul ve çevresindeki padişah mülklerini, imar faaliyetlerini, köprü ve resmi dairelerin çizimlerini, askeri yapıları ve nüfus ile ilgili haritaları ihtiva etmektedir.

Koleksiyonlar arasından seçilen yaklaşık doksan dört harita ve plan örneği şehrin demografik yapısı kadar, çeşitli dönemlere ait savunma hazırlıkları, imar faaliyetleri ve padişahın mülklerine ait çizimleri içermektedir.

Kitapta bulunan en eski tarihli harita 1806-1807 tarihli olup İstanbulda yeniden inşa edilen tabyalarda yer alan topların menzillerini göstermektedir. Çalışmada yer alan en yeni tarihli harita, Küçükçekmece kazasına tabi Alibeyköyü Çiftliğinin karton üzerine bez, renkli, el yapımı ve 1902 tarihlidir.

Çoğu el yapımı olan bu haritaların pek azı matbudur. Genelde özel harita kâğıdı üzerine yapılan haritaların arka kısımları atlas kumaş ile kaplı, bir kısmı karton üzerine renkli hazırlanmış haritalardır.

Sultan II. Abdülhamit Hanın koleksiyonları içinde yer alan haritalar, onun pek bilinmeyen bir yönünü ortaya koymaktadır. O, fotoğraf albümleriyle ülkesinin her tarafındaki gelişmeleri yakından izlemiş, İstanbul ve etrafını haritalarla takip etmiştir.

Bu çalışmanın en önemli özelliği İstanbulun topoğrafik ve demografik yapısı hakkında ayrıntılı bilgi ortaya koymasıdır. Eser, ilgilileri için son derece değerli belgeleri içeren muazzam bir kaynaktır.