Sunzı Bıngfa'nın İngilizce ve Türkçe Çevirileri

Çin askerî düşünce külliyatı arasında kuşkusuz en çok bilinen

eser, Wujing Qishu (Yedi Askerî Klasik) arasında yer alan ve başlığı genellikle Sunzi'nın Savaş

Sanatı şeklinde çevrilen Sunzi Bingfa yani Sun Usta'nın Askerlik Kuralları'dır. Çin geleneğine göre

MÖ 6. yüzyılda yaşadığı söylenen Sunzi'nın (Wade-Giles yönteminde Sun-tzu ya da Sun-tzŭ, Pinyin

yönteminde Sunzi ya da bazı çalışmalarda Sun Zi) gerçek adı Sun Wu'dur. Sunzi'ya atfedilen Sunzi

Bingfa, Çin tarihi boyunca devlet adamları ve askerler tarafından büyük ilgi görmüş, üzerine pek

çok yorum yapılmıştır. Günümüzde de bu eser, Dünya çapında büyük ilgi görmeye devam etmekte,

siyaset ve askerlik dışında iş dünyası gibi farklı alanlarda da okunmaktadır.

Sunzi Bingfa, Batı dünyasında 18. yüzyılda tanınmaya başlamış, İngilizceye ve Türkçeye

çevirilerinin yapılmasına ise 20. yüzyılda başlanmıştır. Orijinal metni günümüze ulaşmayan bu

eserin, çeşitli tarihî dönemlerden kalan birkaç nüshası bulunmaktadır; gerek bu nüshalardaki farklar,

gerek de Çince kelimelerin tarih içerisinde geçirdiği bazı anlam değişiklikleri, Sunzi Bingfa'nın

İngilizcede ve Türkçede farklı şekillerde tercümelerinin yapılmasına yol açmıştır. Eserin İngilizce

çevirileri arasında, onun dil özellikleri üzerine yoğunlaşan çalışmalar olduğu gibi, onun askerî

özelliklerine daha ağırlık veren çalışmalar da vardır. Bu çevirileri yapan kişilere bakıldığı zaman,

aralarında Sinologların ve tarihçilerin yanı sıra, bu alanlardan olmayan kişilerin de bulunduğu

görülmektedir. Sunzi Bingfa'nın İngilizce tercümeleri arasında farklar olmasının bir sebebi de

budur. Bu eserin Türkçe çevirilerine bakıldığında ise, daha büyük sorunlar olduğuna tanık

olunmaktadır. Sözü geçen tercümelerin çoğu, doğrudan Çinceden değil, eserin çeşitli İngilizce

çevirileri üzerinden yapılmıştır. Bu çevirileri yapan kişilerin de Sinolog ya da tarihçi olmadıkları,

bazı yerlerde oldukça yanlış çeviriler yaptıkları görülmektedir. Ancak bu durum, 2014'te ve

2016'da Türk Sinologlar tarafından yapılan iki yeni çeviriyle birlikte değişmiş ve ilk kez Çinceden

Türkçeye tercümeler yapılmıştır.

Çeşitli sebeplerden ötürü bu eserin farklı çevirilerinin olması, okuyucular arasında karışıklığa,

bazı yanlış anlamalara ve yanlış yorumlamalara yol açmaktadır. Bundan dolayı, Sunzi Bingfa'nın

İngilizcedeki en iyi birkaç çevirisini seçip, bunları cümle cümle Türkçeye çevirmeye ve her

cümlede eserin diğer İngilizce ve Türkçe tercümeleriyle karşılaştırmalar yapmaya karar verdik.

İngilizcedeki en iyi çeviriler olarak Lionel Giles'ın, Samuel B. Griffith'in, Lin Wusun'unve Victor

H. Mair'in tercümelerini Türkçeye çevirdik. Bunları Türkçeye çevirirken de dipnotlarda Thomas

Cleary, Juh-hua Huang, Roger Ames, Ralph D. Sawyer, Mert Bayat, Naim Oğuz, Sibel Özbudun-

Zeynep Ataman, Şule Kılıçarslan, Adil Demir, Utku Umut Bulsun-Pınar Erbayık ve Tuğçe Ayteş

tarafından yapılmış olan tercümeleri hem kendi çevirdiğimiz metinlerle hem de birbirleriyle

karşılaştırdık. Bunu yaparken, bu çevirilerin farklarını ve benzerliklerini belirttik, yanlışlarını da

gösterdik. Pulat Otkan-Giray Fidan ve Bülent Okay tarafından yapılan çevirileri de, Türkçede

doğrudan Çinceden yapılmış ilk tercümeler oldukları için, kitabımızın metnine cümle cümle

aktardık. On üç bölümden oluşan Sunzi Bingfa'nın bölüm başlıklarını Giles'ın, Griffith'in, Lin'in,

Mair'in, Otkan-Fidan'ın ve Okay'ın yaptıkları çevirilerin tamamını aktararak verdik. Cümle

numaralandırılması ile sıralanmasında ise, Giles'ın yapmış olduğu numaralandırmaya ve sıralamaya

sadık kaldık; her cümlede Giles'ı çevirdikten sonra, diğer çevirileri onun altında verdik.