Taşınmaz Simsarlığı Sözleşmesinde Ücret ve Tabi Olduğu Hükümler

Aracılık faaliyetlerine tarihî süreç içerisinde duyulan gereksinim ve özellikle orta çağda atfedilen değer, simsarlık sözleşmesinin kanunla düzenlenmesinin genel tarihî sebebi olarak görülebilir. Simsarlığın lüzumu çeşitli sebeplerden ötürü bir araya gelemeyen kimseleri birbirlerine yaklaştırmak ve sözleşme yapmak isteyen tarafların birbirleriyle bir kısım sebeplerle bir araya gelememesi hususundaki çeşitli engelleri aracılık faaliyeti ile aşmak olarak görülebilir.


Simsarlık sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu?nun 520 ilâ 525 inci maddeleri arasında genel şekilde ele alınarak düzenlenmiştir. Simsarlık sözleşmesi, simsarın bir asıl sözleşmenin kurulması fırsatını vermeyi veya sözleşme görüşmesi için aracılık etmeyi ve iş sahibinin de aksi kararlaştırılmadıkça en erken asıl sözleşme kurulduğunda ücret ödemeyi borçlandığı bir sözleşmedir.
Simsarlık sözleşmesi acentelik ve komisyonculuk sözleşmesi gibi uluslararası ticarî ilişkinin en köklü ve en eski görünüm tiplerinden biridir. Ülkemizde de, her köşe başında, ?emlakçı? adı altında taşınmaz simsarlığı yapan kimselere rastlamak mümkündür. Ülkemizde emlak sektörünün önemli bir yatırım haline gelmesi, özellikle taşınmaz simsarlığı sözleşmesinin yaygınlaşmasını sağlamıştır.


Simsarlık faaliyetinin konusunu, taşınmaz üzerinde aynî veya şahsî hak kurulmasına ilişkin bir (asıl) sözleşmenin oluşturması, taşınmaz simsarlığı sözleşmesini diğer simsarlık sözleşmelerinden ayıran temel özelliktir. Bu ayrıma kanun tarafından bağlanan biricik sonuç ise TBK m. 520 f. son?da öngörülen ve taşınmaz simsarlığı sözleşmesini müstesna kılan, onu diğer simsarlık sözleşmelerinden ayıran ?yazılı şekil? şartına yer verilmiş olmasıdır. Bunun dışında, taşınmaz simsarlığı sözleşmesi bakımından da, TBK m. 520 ? 525 hükümleri (evlenme simsarlığını eksik borç niteliği veren TBK m. 524 hariç) geçerlidir. Simsar, ücretini iş sahibinden talep edebilir; bu yönüyle ücret ödeme borcu, iş sahibinin borçlarından en önemlisidir. Öyle ki TBK. m. 521 ? 525 arasında sadece simsarın ücret alacağına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Bu sebeplerle uygulaması en yaygın olan taşınmaz simsarlığı sözleşmesi kapsamında ücret unsuru incelememizin konusunu oluşturmuştur.


Tezimizin ilk altı paragrafı taşınmaz simsarlığı sözleşmesini tabi olduğu hükümler çerçevesinde ele alan birinci bölümü oluşturmaktadır. Bu bakımdan tezimizin de temelini oluşturan birinci bölüm ayrıntılı şekilde aşağıda belirtilen hususlar etrafında incelenmiştir. Birinci paragrafta, genel olarak simsarlık sözleşmesi ve tarihi gelişimi üzerinde durulmuştur. Bu paragrafta simsar kavramı, simsarlık sözleşmesinin tanımı, unsurları ve özellikleri incelenmiştir. İkinci paragrafta ise simsarlık sözleşmesinin hukukî niteliği tespit edilmiştir. Ayrıca simsarlık sözleşmesinin vekâlet sözleşmesiyle ve diğer benzer iş görme sözleşmeleri ile ilişkisi ve farklılıkları üzerinde durulmuştur. Üçüncü paragrafta, simsarlık sözleşmesinin unsurları gözetilerek taşınmaz simsarlığı sözleşmesinin tanımı yapılmış, taşınmaz simsarlığı sözleşmesinin konusu ve onu diğer simsarlık sözleşmelerinden ayıran en önemli özelliği olarak gördüğümüz geçerlilik şekli üzerinde durulmuştur. Dördüncü paragrafta, simsarlık sözleşmesinde simsarın ve iş sahibinin borçları anlatılmıştır. Burada çalışmamızın temel konusu taşınmaz simsarlığı sözleşmesinde ücret olduğu için, simsarlık sözleşmesinde tarafların borçlarına (dolayısıyla haklarına) genel olarak değinilmiştir. Beşinci paragrafta ise, simsarlık sözleşmesinin sona ermesi ve simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar yönünden zamanaşımı konusu üzerinde durulmuştur. Özellikle 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu?nun ticari işler simsarlığı konusunda hüküm içermediği gözetilerek ticarî simsarlık ücret alacağında zamanaşımı ele alınmıştır.


Tezimizin altıncı, yedinci ve sekizinci paragrafları taşınmaz simsarlığı sözleşmesinde ücret ve ücretin tabi olduğu hükümleri daha yoğun şekilde incelediğimiz ikinci bölümü oluşturmaktadır. Altıncı paragrafta, simsarlık ücreti kavramı, simsarın ücreti hak etme zamanı, simsarın ücrete hak kazanmasının koşulları Türk Borçlar Kanunu?nun 520 ve 521. maddeleri kapsamında inceleme konusu yapılmıştır. Koşula bağlı kurulan asıl sözleşmenin simsarın ücreti hak etme zamanına etkisi de bu bölüm altında incelenmiştir. Yedinci paragrafta, simsarlık ücretinin miktarının belirlenmesi Türk Borçlar Kanunu?nun 522. maddesi kapsamında değerlendirilmiştir. Kararlaştırılmış aşırı simsarlık ücretinin indirilmesi başlığı altında Türk Borçlar Kanunu?nun 525. maddesi incelenmiştir. Bu paragrafta simsarlık sözleşmesinde ücreti etkileyebilecek mevzuata da yer verilmiştir. 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu üzerinde ayrıca durulmuştur. Sekizinci paragrafta ise Türk Borçlar Kanunu?nun 523. maddesiyle öngörülen simsarın ücrete ve yaptığı giderlere ilişkin haklarını kaybetmesine yönelik yaptırım değerlendirme konusu yapılmıştır.