Temel Hususlar ve Güncel Konular İstihbarat

Bu kitap istihbarat alanında güncel konuları genel hatlarıyla ele almış ve bu konularla ilgili mevcut uluslararası literatürü incelemiştir. Kitap üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kavramsal çerçevenin tam olarak oturtulabilmesi için istihbarat alanında çeşitli tanımlarına yer verilmesinin yanı sıra, mevcut tanımların eksikleri de ele alınmıştır. Yine istihbaratın rolü başlığı altında özellikle, dış politika, savunma, , iç güvenlik alanlarında istihbarattan ne gibi beklentileri olduğu ele alınmış bunun yanında politika üreticilerin istihbarattan beklentileri, istihbarat ve politika ilişkisi tartışılmıştır.
Yine birinci bölüm altında istihbaratın pek çok farklı çeşidi olduğundan bahsedilerek, istihbarat çeşitleri detaylı olarak açıklanmıştır. İlk olarak son zamanlarda gündemde hakkında çok tartışmalar olan stratejik istihbarat kavramına yer verilmiş ve tarihi gelişimden başlayarak, stratejik istihbarattan beklenen rolün ne olduğu, stratejik istihbarat dış politika, özel sektörler gibi farklı alanlarda beklentilerin neler olduğu açıklanmıştır. Bunun yanında stratejik istihbarat yöntemlerinden de bahsedilerek bu alanda karşılaşılan problemler ele alınmıştır.
Birinci kısım içerisinde istihbarat çeşitleri arasında taktik istihbaratın neyi ifade ettiği de izah edilmiştir. Ardından istihbaratın önemli bir alanı olan İstihbarata Karşı Koymaya (İKK) yer verilmiş, İKK faaliyetlerinin neden gerekli olduğu açıklanarak İKKnın ne gibi faaliyetleri kapsadığı izah edilmiştir.
Bu kısım içerisinde diğer bir istihbarat çeşidi olarak ele alınan -ekonomik istihbarata- da açıklık getirilmiştir. Özellikle hakkında kaynak bulmanın zor olduğu bir konu olan ekonomik istihbarat kavramı geniş bir şekilde ele alınarak ekonomik istihbarat ve ekonomik espiyonaj, endüstriyel espiyonaj gibi konular arasında yaşanan kavram kargaşasının önüne geçebilmek amacıyla bu kavramlar farklı başlıklar altında izah edilmiştir. Yine bu başlık altında ekonomik istihbaratın devlet güvenliği açısından önemine de vurgu yapılmıştır.
İstihbarat çeşitleri içerinde en çok karşımıza çıkan -açık kaynak istihbaratı (AKİ)-na da geniş yer verilmiştir. Açık kaynak istihbaratının genel istihbarat sürecine katkısı, avantaj ve dezavantaj olarak ortaya çıkan hususlar ele alındıktan sonra AKİnin nasıl yapılacağı, planlanması ve yönetimi konuları ardından da açık kaynaklardan elde edilen bilgilerin istihbarat dönüştürülebilmesi için nasıl bir analiz yöntemi izlenebileceği ele alınmıştır.
Kitabın ikinci kısmında istihbarat konusunda bahsedilmeden geçilmeyen ve istihbarat çarkı olarak da ifade edilen istihbarat süreci ele alınmıştır. İstihbarat toplama yöntemleri başlığı altında insan kaynaklı istihbarat ve teknik kaynaklı istihbarat toplama teknikleri detayları ile ele alınmıştır. Ham istihbaratın toplanmasından sonra en önemli safhası olan analizi detaylarıyla ele alınmıştır. Bu başlık altında özellikle yanlış analizlere yol açan analizcilerin kişisel ön yargılardan kurtulabilmelerinin daha doğru istihbarat analizlerini ortaya çıkartmada en önemli husus olduğuna yer verilmiş, devamında da daha iyi bir analizin ortaya çıkabilmesi için analizcilerin izlemeleri gereken yollardan bahsedilmiştir. Bu bölüm içerisinde istihbaratın son safhası olarak ele alınan elde edilen bilgilerin işlemden geçirilerek istihbarat haline dönüştürülmesinin ardından doğru adrese zamanında iletilmesi anlamına gelen dağıtım safhasının detaylarına yer verilmiştir.
Kitabın son kısmı olan 3. Kısmında istihbarat alanında gündemde sıkça geçen tartışmaların özellikle odaklandıkları hususlara yer verilmiştir. Amaç literatürde bu konuların nasıl ele alındığını göstererek kaynak sıkıntısı olan bu alana katkı sunabilmektir. Bu kısmın ilk bölümünde en çok tartışılan konu olan istihbaratın denetimi ele alınmıştır. Öncelikli olarak demokratik hesap verebilirlik olgusuna değinildikten sonra, tartışmaların en çok üzerinde yoğunlaştığı güvenlik ve şeffaflık ikilemi üzerindeki tartışmalara yer verilmiştir. Böylece problemin geniş boyutlarıyla okuyucuya aktarılması amaçlanmıştır: İstihbaratın kontrol ve denetimi için mevcut yasama denetimi, yargı denetimi, yürütme denetimi, iç denetim, idari denetim mekanizmaları ve görevleri anlatılmış, yine diğer denetleme mekanizmaları olarak kabul edilen mali denetim, medya ve sivil toplum örgütleri gibi denetleme sistemlerini rolü ele alınmıştır. Bu bölümde Arjantin ve Korenin istihbarat denetim sisteminin ortaya çıkışı ve nasıl bir sistem üzerinden denetlemelerinin işletildiği de örnek olarak verilmiştir. Denetleme mekanizmalarının geliştirilebilmesi yönünde mevcut denetleme sistemlerinde yaşanan sorunlarda ortaya konulmaya çalışılmıştır.
İstihbarat teşkilatlarının çağın gelişmelerini takip edebilmesiyle ancak görevlerini tam ve yerinde yapabileceği fikrinden hareketle özellikle istihbarat başarısızlıkları olarak nitelendirilen durumlarda sıkça gündeme gelen istihbarat teşkilatlarında değişim ve yeniden yapılanma konularına bu kısım içerisinde diğer bir bölüm olarak yer verilmiştir. Özellikle kamu yönetiminde değişimi açıklayan teoriler de izah edilerek istihbarat alanında değişimi gerektiren nedenler açıklandıktan sonra değişimin nasıl ve hangi alanlarda olabileceğinden bahsedilmiştir. Değişim konusunda literatürde öne çıkan diğer bir husus olan değişimin yönetimi ve kontrolünden de bahsedilmiştir.
Diğer bir bölüm altında demokrasilerde istihbaratın rolü ve demokrasiye yaptığı katkı ifade edilmiştir. Öncelikli olarak istihbarat ile ilgili insanların endişeleri ortaya konulmuş, ardından demokrasinin vatandaşlara vaat ettikleri ve bunda ideali yakalayabilmek için istihbaratın ne gibi katkıları olabileceği ele alınmıştır. Üçüncü kısmın 4. Bölümünde yapısal olarak istihbarat ele alınmış iç ve dış istihbarat ayrımı üzerinde durulmuş, ek olarak kolluk gücü istihbarat ilişkine de yer verilerek okuyucuların konuyu daha iyi algılayabilmeleri için diğer bazı ülkelerdeki uygulamalardan örnekler gösterilmiştir.
Üçüncü kısmın son bölümünde yine büyük terör olaylarının ardından en çok gündeme gelen bir konu olan istihbarat alanında işbirliğinden bahsedilmiştir.